Column & slotwoord: Put Down Your Weapons, midwinternachtfestijn over de psychologie van wapens
Organisatie: PKN kwartiermakers i.s.m. ASN bank en de jongens van Butch & Sundance media. 

Het is 25 augustus. Gisteren ben ik teruggekomen uit Israël.  Ik zit in de Stadsschouwburg, met mijn ouderlijk gezin.
Ineens raak ik in paniek. Ik stoot mijn zusje aan: ‘misschien heeft iemand wel een bom mee naar binnen genomen!’
Ze kijkt me verbaasd aan. ‘Natuurlijk niet’, zegt ze. ‘Maar dat kan gemakkelijk’, vervolg ik, ‘we zijn niet gecontroleerd!’

Het duurde een paar dagen, voordat ik dit paranoïde gevoel kwijt raakte. Voordat ik op zeer kleine schaal doorhad wat het doet om elke dag gecontroleerd te worden op wapens. Wanneer je altijd op je hoede moet zijn, de mensen in je omgeving altijd verdacht.

Als het gaat over geweld, fysiek of geestelijk, dan imiteren mensen elkaar. Wat jou wordt aangedaan, doe jij ook een ander aan. Wanneer jouw zusje of moeder voor je ogen wordt neergeschoten of verkracht, dan wil je een pistool oppakken.

Slachtoffers zijn makkelijk te maken. Vijanden gemakkelijk te verkrijgen.
De hele wereld kan een vijand zijn of worden. Veel moeilijker is het om
vanuit daar op een constructieve manier om te gaan met de conflictsituatie,
om helend te werken. Om te kunnen zien dat daders vaak ook slachtoffers zijn. Of zijn geweest. En dat geweld meestal leidt tot nog meer geweld.

De mens lijkt soms gevangen in psychologische mechanismen, waardoor mensen keer op keer in dezelfde patronen van geweld terecht komen. Maar ik geloof niet dat we er willoos aan zijn overgeleverd. Ik denk dat we ze moeten begrijpen, dat trauma’s verwerkt kunnen worden en dat ieder mens vanuit die positie een eigen keuze kan maken.

Mensen zijn in staat om de vicieuze cirkel van geweld te breken, laat dat deze midwinternacht een lichtpunt zijn. Een bankrover kan filosoof worden. Een psycholoog kan kinderen laten dansen in plaats van hen in de handen van wapens te laten vallen.

Maar geen mens kan dit alleen. We hebben verhalen en voorbeelden nodig, mensen die ondanks of door de pijn die hen is aangedaan, kiezen voor ontwapening. Kiezen voor omhelzing, het in de ogen durven kijken van hun vijand en daarmee breken met wraak en vergelding.

Misschien vinden jullie mij hiermee verschrikkelijk naïef, is dit een zoetsappig kerstverhaal dat ons even verlicht, om ons daarna weer moedeloos aan het nieuwe jaar te laten beginnen. En weet ik eigenlijk wel waar ik het over heb? Ben ik ooit in staat om de situatie van mensen in Sierra Leona of Cambodia te begrijpen, die van een kindsoldaat of militair in Uruzgan?

Nee. Dat ben ik niet. Ik heb nooit een geweer in handen gehad en ik heb nog nooit een geweer uit de handen van iemand anders gehaald. Maar dat maakt het nog geen ver-van-mijn-bed-show. Dat maakt nog steeds dat ik als rijke Europeaan medeverantwoordelijk ben en niet kan wegkijken.

Omdat, om het met Elie Wiesel te zeggen: ‘Het tegenovergestelde van liefde is niet de haat, het is onverschilligheid. En een vernietiging die alleen de mens kan veroorzaken, kan alleen door de mens worden voorkomen. Er kunnen momenten zijn dat we niet bij machte zijn om onrecht te voorkomen, maar er mag nooit een tijd zijn waarin we falen om te protesteren.’

De krachten die tegen onverschilligheid ingaan, de altijd aanwezige krachten van liefde en nieuw leven, vragen om versterking. Versterking in ons protest tegen wapenhandel, in goede voorbeelden en in het niet wegkijken – ook als we de ander niet begrijpen.

Mijn stem is mijn geweer tegen onverschilligheid. Die ik keer op keer richt op mensen, die niet geloven dat het anders kan. Die zich moet verheffen en waarmee ik verhalen moet vertellen, van mensen die het anders doen. Bedankt voor jullie verhalen en het luisteren vanavond. Vanuit deze donkere winternacht, kan het niet anders dan lichter worden.

Ik wens jullie alle licht en vrede toe!


  1. Paul schreef:

    Ik denk dat je principieel tegen geweld moet kiezen. Maar er zijn omstandigheden waarin dat een heel moeilijke keuze is. Als ik nu hoor van aanslagen op kerken, vraag ik me af of iedereen daar beheerst blijft reageren op de provocaties. Vanuit een vredeig land kan ik er wel een mening over geven, maar hoe zou ik reageren??

  2. Inger schreef:

    @ Paul: het lijkt me inderdaad onmogelijk om zeker te kunnen weten hoe je zelf zou reageren. Toch blijft geweldloze provocatie / protest altijd een keuze die, zo geloof ik, uiteindelijk effectiever zal zijn. Het boek van Ludo Hekman, Vijanden om van te Houden, is op dit gebied ook echt een aanrader. Het meest inspirerende beeld van het afgelopen jaar vond ik overigens de christenen die op het Tahirplein hand in hand rond de moslims stonden tijdens hun gebed.

    @Paul Valens: ik ben het helemaal met je eens. En ik zal nog veel kleine verhalen over mooie mensen vertellen 🙂